Zǒsùn, xwe 1958: Sekou Touré kpódó Guinée tò ᴐ kpó ɖɔ̀ Eo nú De Gaule

Ê ahwàn ɖaxó wegᴐ ᴐ ɖó nù è ᴐ, tò-afᴐ-ɖeji lɛ (les territoires occupés) jὲ kàn ván jí syέnsyέn dó xó è kàn mɛɖesúsíjíjέ yětᴐn é wú. Đò xwè 1956 ᴐ, Flanse tò ᴐ sɔ́ gbetàsέn ɖé, bᴐ è ylɔ́ ɖɔ̀ “Loi cadre”. Sέn nέ ᴐ ná gbe ɖɔ̀, ɖò tò-afᴐ-ɖeji lɛ mɛ ᴐ, toví lɛ ní cyán ɖɛ̃mɛnu yětᴐn lɛ lobo sɔ́ acɛkpikpa klewún ɖé ɖ’ayǐ. Đò xwè 1958 ᴐ, ahwàngankannᴐ De Gaule xá gǎnjí. Linlin tᴐn nukᴐntᴐn ᴐ wɛ nyí ɖɔ̀ è ni dyɔ́ Sέndòdó tò ᴐ tᴐn, lobonú tò-afᴐ-ɖeji lɛ ná húzú agùn kpikplé ɖokpó géé xá Flanse tò ᴐ. Agùn kpiplé nέ ᴐ, é sùn nyǐ ɖɔ̀ “Communauté française”.

Gǎnnu-gǎnnu ᴐ, De Gaule zé ayì nέ ᴐ xwlé tòxóɖíɖɔ́ gbέtà e ɖò Afrika hwe nέ nu lɛ. È sìn adǎn lobo ɖɔ̀ enyí tò-afᴐ-ɖeji ɖé ma yígbe nú linlin émitᴐn ǎ, Flanse tò ᴐ ná ɖè kɔ̀ dó wǔ tᴐn bǐ dégbé dégbé, ɖò akwέxó alᴐdómɛ sín alijí. Đò avuvᴐsùn xwè 1958 ᴐ, Flanse togǎn ᴐ yì Guinée. Sekou Touré ê nyí acɛkpikpa klewún tò ᴐ tᴐn sín gǎn e ᴐ, site lobo ɖɔ̀ nú De Gaule ɖɔ̀:

         “Guinée toví-tosí lɛ, yě tɛ na ɖò yà mɛ ᴐ, yě jló ná jὲ yěɖesúnᴐ sí.

É kpé nú yě hú yě ni nɔ̀ dɔ̀kun mɛ, afɔ̀blíblá alɔ̀blíblá.”

Xó nέ ᴐ sìn xomɛ nú ahwàngankannᴐ ᴐ. Azǎn 28° zǒsùntᴐn xwe 1958 gᴐ ᴐ, Guinée toví-tosí lɛ dà kɔ̀, bɔ 98% yětᴐn ɖɔ̀ Eo nú De Gaule. Azǎn nέ ᴐ gbé ᴐ, yě jὲ yěɖesúnᴐ sí.

Nǔkplɔ́nmɛ ê ɖò tàn énέ mɛ è dyé: è nᴐ byɔ́ gbe mɛɖé cóbó nᴐ jὲ mɛɖesúnᴐ sí ǎ.

(M.W.S.)